Wpływ hałasu autostrady na zwierzęta w pobliskim lesie

Autostrady, będące krwioobiegiem nowoczesnego transportu, przynoszą liczne korzyści ekonomiczne i społeczne. Jednocześnie ich obecność niesie ze sobą poważne konsekwencje dla środowiska naturalnego, zwłaszcza dla zwierząt żyjących w pobliskich lasach.

Jednym z najistotniejszych problemów jest hałas generowany przez ruch pojazdów, który wpływa na zachowanie, zdrowie i zdolności adaptacyjne zwierząt.

Charakterystyka hałasu autostradowego

Hałas autostradowy to ciągła mieszanka dźwięków o różnej częstotliwości i natężeniu. Główne źródła hałasu to:

• Silniki pojazdów.
• Tarcie opon o nawierzchnię.
• Dźwięki klaksonów, hamulców i innych systemów pojazdów.

Hałas ten nie ogranicza się do samej autostrady – może rozprzestrzeniać się na odległość kilku kilometrów, szczególnie w otwartych przestrzeniach lub w przypadku braku naturalnych barier dźwiękowych.

Jak hałas wpływa na zwierzęta?

• Zakłócenia komunikacji: Zwierzęta, zwłaszcza ptaki i ssaki, wykorzystują dźwięki do komunikacji, orientacji w terenie i ostrzegania przed zagrożeniami. Hałas autostradowy może:
  • Maskować naturalne dźwięki, co utrudnia porozumiewanie się między osobnikami.
  • Zakłócać sygnały godowe, co może prowadzić do spadku sukcesu reprodukcyjnego.
• Zmiany w zachowaniu: Długotrwała ekspozycja na hałas może prowadzić do:
  • Unikania hałaśliwych obszarów, co skutkuje utratą siedlisk.
    • Zwiększonego poziomu stresu, co objawia się zmianami w aktywności, np. ograniczeniem żerowania w pobliżu autostrady.
• Wpływ na zdrowie fizyczne: Stały hałas może mieć negatywny wpływ na zdrowie zwierząt, w tym:
  • Uszkodzenia słuchu, zwłaszcza u gatunków wrażliwych na dźwięki o wysokiej częstotliwości.
  • Osłabienie układu odpornościowego, wynikające ze stresu akustycznego.
• Zmniejszenie różnorodności gatunkowej: Obszary w pobliżu autostrad często cechują się mniejszą różnorodnością gatunkową. Niektóre gatunki całkowicie opuszczają takie tereny, podczas gdy inne, bardziej odporne, przejmują dominację.

Przykłady wpływu hałasu na konkretne grupy zwierząt

• Ptaki: Ptaki śpiewające są szczególnie wrażliwe na hałas, który może zakłócać ich śpiewy godowe i alarmowe. Badania pokazują, że wiele gatunków przenosi swoje terytoria dalej od autostrad.
• Ssaki: Zwierzęta takie jak jelenie czy lisy mogą unikać żerowania w pobliżu hałaśliwych dróg, co wpływa na ich dostęp do zasobów pokarmowych.
• Płazy: Dźwięki emitowane przez żaby podczas godów mogą być całkowicie zagłuszane przez hałas autostradowy.

Środki łagodzące wpływ hałasu

• Ekrany akustyczne: Instalacja ekranów dźwiękochłonnych wzdłuż autostrad może znacznie zmniejszyć zasięg hałasu. Te struktury są szczególnie skuteczne, gdy są zaprojektowane w sposób przyjazny dla środowiska, np. pokryte roślinnością.
• Korytarze ekologiczne: Budowa przejść dla zwierząt, zarówno nad, jak i pod autostradami, pozwala na migrację zwierząt bez potrzeby zbliżania się do hałaśliwych obszarów.
• Zmniejszenie natężenia ruchu: Ograniczenie prędkości na niektórych odcinkach autostrad lub wprowadzenie ciszy nocnej może zmniejszyć poziom hałasu.
• Strefy buforowe: Tworzenie obszarów zalesionych lub trawiastych wokół autostrad może działać jak naturalne bariery dźwiękowe.

Nasze obserwacje terenowe – Lasy Tynieckie

Lasy Tynieckie, położone w pobliżu Krakowa, to miejsce, które od lat stanowi popularny cel wypoczynkowy dla mieszkańców miasta. Niestety, ich bliskość do autostrady sprawia, że stanowią również doskonały przykład negatywnego wpływu hałasu drogowego na środowisko naturalne.

Podczas naszych licznych wizyt w Lasach Tynieckich zauważyliśmy wyraźne zakłócenia akustyczne, które znacznie obniżają wartość rekreacyjną tego obszaru. Wszechobecny hałas ruchu drogowego zagłusza naturalne dźwięki lasu, takie jak szum liści czy śpiew ptaków. Co więcej, obserwacje przeprowadzone na podstawie liczby słyszanych śpiewów ptasich sugerują, że populacja ptaków w tym rejonie jest wyjątkowo niska.

Hałas autostrady a Lasy Tynieckie – wpływ na przyrodę i wypoczynek

Projekt Ambient Soundmap – analiza dźwiękowa Lasów Tynieckich

W sezonie 2025 w ramach działań projektowych Ambient Soundmap planujemy przeprowadzić nagrania terenowe w Lasach Tynieckich. Chcemy szczegółowo zbadać akustykę tego miejsca, rejestrując zarówno dźwięki ptaków, jak i odgłosy pochodzące z pobliskiej autostrady. Naszym celem jest ukazanie rzeczywistego wpływu hałasu na naturalne środowisko dźwiękowe tego lasu oraz uwrażliwienie społeczności na problem degradacji akustycznej przestrzeni przyrodniczych.

Zobacz również na Ambient Soundmap: Leśne Studio Nagrań – dźwiękowe wędrówki po lasach

Skuteczność paneli akustycznych

Nasze wstępne obserwacje wykazują, że obecne w pobliżu autostrady panele akustyczne nie spełniają swojej roli w kontekście ochrony przyrody. Chociaż mogą one redukować hałas docierający do zabudowań, nie są wystarczająco efektywne, by ograniczyć jego negatywny wpływ na ekosystem leśny.

W rezultacie, Lasy Tynieckie tracą swoje naturalne walory rekreacyjne i ekologiczne. Zamiast ciszy, spokoju i dźwięków przyrody, odwiedzający napotykają nieustanny szum autostrady, który sprawia, że wypoczynek w tym miejscu staje się mniej atrakcyjny.

Znaczenie ciszy w lasach

Lasy powinny być przestrzenią, gdzie można znaleźć wytchnienie od zgiełku miasta, wsłuchać się w śpiew ptaków i cieszyć spokojem. Niestety, w Lasach Tynieckich ten ideał jest zakłócany przez dźwięki autostrady. Nasze badania i obserwacje podkreślają potrzebę wprowadzenia skuteczniejszych rozwiązań, które pozwolą zachować akustyczną integralność tego miejsca i przywrócić mu jego naturalny charakter.

Przyszłość Lasów Tynieckich zależy od naszej wspólnej troski o środowisko – zarówno w wymiarze wizualnym, jak i dźwiękowym.

Znaczenie badań naukowych

Rozwój badań nad wpływem hałasu na faunę jest kluczowy dla wprowadzenia skutecznych rozwiązań. Dzięki analizie zachowań zwierząt w różnych warunkach akustycznych naukowcy mogą wskazać najbardziej wrażliwe gatunki i obszary wymagające szczególnej ochrony.

Hałas autostradowy ma znaczący, wielowymiarowy wpływ na zwierzęta zamieszkujące pobliskie lasy.

Zakłóca komunikację, wpływa na zdrowie, a także ogranicza dostępność siedlisk, co prowadzi do zmniejszenia różnorodności biologicznej. Inwestowanie w środki łagodzące, takie jak ekrany akustyczne i korytarze ekologiczne, jest niezbędne, aby minimalizować negatywne skutki autostrad dla dzikiej przyrody.

Troska o ochronę zwierząt w pobliżu infrastruktury transportowej to krok w stronę zrównoważonego rozwoju i harmonii między człowiekiem a naturą.